شناخت روش های مرسوم برای لجستیک و انواع آن، برای هر مدیر کسب و کاری لازم است. چرا که تعریف لجستیک و طراحی هوشمندانه آن برای هر بیزنس، قدمی حیاتی و بسیار مهم محسوب می شود. در این نوشته قصد داریم به معرفی لجستیک و انواع آن، مزایای لجستیک و ویژگی های آن بپردازیم. با تی اکسپرس همراه باشید.

لجستیک چیست؟

به مدیریت کردن فرایند جمع آوری کالا، ذخیره و انبارداری کالا و انتقال آن ها از مبدا به مقصد، لجستیک گفته می شود. لجستیک در واقع بخشی از زنجیره تامین یا همان Supply Chain است. زنجیره تامین شامل مجموعه تمام فعالیت هایی است که که یک سازمان برای ارائه خدمات یا کالا به مشتریان نیاز دارد.

لجستیک در تعریف قدیمی تر آن، بخشی از علوم نظامی است که به حمل و نقل افراد و تجهیزات ارتش اختصاص دارد. لجستیک اصطلاحی برگرفته از علوم نظامی است و استانداردهای امروزی آن، از نیاز صنایع نظامی به توسعه و پیشرفت نشات گرفته است؛ در حالی که امروزه یک صنعت مستقل با استانداردهای مشخص می باشد.

شغل لجستیک چیست؟

لجستیک نقش زیادی در چرخه توزیع کشور دارد و افراد زیادی را درگیر می‌کند و شامل مدیر لجستیک تا افراد توزیع کننده را در برمی‌گیرد. برا اینکه دید بهتری درباره شعل لجستیک داشته باشید می‌توان دسته بندی زیر را تعریف کرد:

• برنامه ریزی مدیریت: که شامل مشاغلی مانند مدیر زنجیره تامین، برنامه ریز حمل و مدیر انبار است.
• بخش عملیاتی: شامل عناوینی مانند کارشناس لجستیک، کارشناس حمل و نقل و اپراتور انبار است.
• بخش تخصصی: شامل مشاغلی مانند مهندس لجستیک، کارشناس لجستیک معکوس و کارشناس لجستیک بین المللی می‌شود.

افراد با مهارت های میدانی، مدیریتی و تحلیلی می‌توانند شغلی در این چرخه داشته باشند. مهم‌ترین فاکتور این است که توانایی‌ها و مهارت خود را به طور کامل بشناسید و با توجه به آن یک مسیر شغلی برای خود پیدا کنید. در ادامه به بالاترین رده شغل لجستیک یعنی مدیر لجستیک می‌پردازیم.

نقش مدیر لجستیک چیست؟

مدیر لجستیک به طور کلی وظایف زیر را بر عهده دارد:

• پرورش روابط تجاری مناسب با مشتریان و تامین کنندگان
• تعیین مقصد برای مواد، کالاها و تجهیزات تولید شده توسط شرکت
• شناسایی درست مهم ترین نیازهای مشتریان و برقراری ارتباط با آن ها
• اطمینان از عملکرد درست سیستم در برطرف کردن نیاز مشتری
• شناسایی بهینه ترین و مناسب ترین روش برای حمل و نقل کالاها
• ارزیابی منظم سیستم لجستیک و تلاش برای اصلاح و به روز رسانی همیشگی آن
• تنظیم برنامه های لجستیکی
• ارزیابی داده های عملکردی شرکت و تنظیم راه حل های بهینه کننده عملکرد آن
• ارائه پیشنهادات درست و مناسب به تامین کنندگان، مشتریان و مدیریت در جهت بهبود فرایند لجستیک
• پیشبرد سیستم لجستیک بر مبنای آخرین و به روز ترین پیشرفت های تکنولوژی و روش های جدید مدیریتی
• مدیریت انبار و اجرای هماهنگی ها و برنامه ریزی ها برای بهینه سازی سفارش های مشتریان

مدیر لجستیک کسی است که بر اجرای درست فرایند تامین، توزیع کالا، حمل و نقل کالا و روش درست ذخیره و انبارداری کالاها نظارت می کند. در حقیقت مدیر لجستیک مهم ترین نقش را در لجستیک و زنجیره تامین یک سازمان به عهده می گیرد.

یک مدیر لجستیک باید چه مهارت هایی داشته باشد؟

مدیر لجستیک باید دارای مهارت های زیر باشد:

1. برنامه ریزی درست و پیش بینی آینده: مدیر لجستیک با طراحی یک نقشه راه درست و پیش بینی فرایند لجستیک و مسائل و مشکلات آن از ابتدا تا انتهای راه، تلاش می کند تا مشکلات را قبل از به وجود آمدن برطرف کند.
2. انعطاف پذیری و سازگاری با شرایط: در هر بخش از مسیر، ممکن است مشکلاتی به وجود بیایند که مدیریت فرایند لجستیک را دچار چالش کند. مدیر لجستیک باید در این مواقع بدون هیچ مشکلی، بهترین و بهینه ترین راه حل جایگزین را پیدا کرده و سازمان را از آن مخمصه عبور دهد.
3. ایجاد آرامش برای کارکنان: فشار کاری بالا در هر لحظه از کار می تواند افراد را از لحاظ جسمی و ذهنی خسته کند. مدیر لجستیک باید به موقع این مشکل را مشاهده کرده و توان نیروهای تحت عملکرد خود را در لحظات پرتنش به خوبی مدیریت نماید.
4. صداقت: وجود یک رابطه صادقانه با سایر کارکنان از شروط موفقیت در اجرای فرایندهای مدیریتی است. کارکنان باید درک درستی از علت تصمیمات مدیر لجستیک داشته و بتوانند با شرایط به خوبی سازگار شوند. این امر فقط در صورت ارتباط صادقانه با آن هاست که میسر می شود.
5. مدیریت زمان و بودجه: در بسیاری از مواقع، زمان اجرای یک کار با محدودیت هایی رو به روست. همچنین تمامی سازمان ها می خواهند با کمترین هزینه ممکن، کار را به انجام رسانده تا سود بیشتری عایدشان گردد. مدیریت این مسائل نیز به عهده مدیر لجستیک است.

لجستیک بر چه اساس بنا شده است؟

سه فاکتور اساسی لجستیک را می توان به صورت زیر تعریف کرد:
1.صرفه جویی در هزینه های تامین، انبارداری و توزیع.
2. تامین نیاز های مشتری به بهترین روش ممکن و کسب رضایت آن ها به شکلی که به افزایش فروش منجر شود.
3. استفاده از روش هایی که به شرکت شما، مزیتی رقابتی در سیستم تامین، انبارداری و توزیع نسبت به رقبا بدهد.

مقاله پیشنهادی: مشاوره لجستیک و اهمیت آن در صنعت

عملیات اصلی لجستیک

عملیات اصلی لجستیک را می‌توان در فرآیند های تامین، حمل ‌و نقل، انبارداری، مدیریت موجودی، مدیریت سفارش‌ها، بسته‌بندی، سامانه‌های اطلاعاتی، خدمات مشتریان و لجستیک معکوس دانست. همچنین مدیریت زنجیره تامین، تمامی این فعالیت‌ها از قدم اول (تامین‌کنندگان اولیه) تا قدم آخر (مصرف‌کنندگان نهایی) را در بر دارد.

تاریخچه تغییرات لجستیک

پروسه اصلی تغییرات مفهوم لجستیک از قرن 20 میلادی شروع شد. با سرعت گرفتن پیشرفت های صنعتی، نیاز کارخانه ها و شرکت های تامین کننده و به دنبال آن، نیاز تولیدکنندگان دچار تغییرات بسیاری شد. اکتشافات بسیاری که در این قرن در زمینه حمل و نیز در زمینه تولید مواد صورت گرفت، دلایل اصلی این تغییرات بودند.

این پیشرفت و تغییرات در صنایع مختلف، نیاز به لجستیک حرفه ای و تخصصی داشت و در پاسخ به این نیاز، متخصصین لجستیک پدیدار شدند که از بین آن ها می توان مدیران لجستیک زنجیره تامین را نام برد که سیستم های لجستیک بسیار پیچیده و گسترده زنجیره های تامین را، طراحی و عملیاتی می کنند.
همچنین با شروع قرن 21 و شدت گرفتن بیش از پیش سرعت پیشرفت تکنولوژی، نرم افزار های مدیریت لجستیک و شرکت های متخصص در این زمینه شکل گرفتند. در حال حاضر تولیدکنندگان و شرکت ها با توجه به ساختار هزینه هایی که دارند، می توانند در صورت لزوم سیستم لجستیک خود را برون سپاری کرده و آن را به یکی از شرکت های متخصص در این زمینه بسپارند.

در مقاله تاریخچه حمل و نقل در جهان ، اکتشافات مهمی که در قرون معاصر در این حوزه رخ داده است را به همراه تاریخچه ای جامع از حمل و نقل توضیح داده ایم.

انواع لجستیک

با توجه به تعاریف حوزه های اقتصاد کلان و اقتصاد خرد، لجستیک را به طور کلی به دو دسته ی لجستیک کلان و لجستیک خرد تقسیم می کنند؛ اما انواع لجستیک فراتر از این دو دسته است و شامل 12 مورد زیر می شود:

1. لجستیک کلان
2. لجستیک خرد
3. لجستیک مقدم
4. لجستیک درونی
5. لجستیک تالی (بیرونی)
6. لجستیک معکوس (Reverse Logistics)
7. لجستیک سبز (Green Logistics)
8. لجستیک کسب و کار (Business Logistics)
9. لجستیک نظامی (Military Logistics)
10. لجستیک توزیع (Distribution Logistics)
11. لجستیک تولید (Production Logistics)
12. لجستیک اضطراری (Emergency Logistics)
13. لجستیک عرضی (Cross-docking)

1. لجستیک کلان

به طور کلی، هر فرآیند لجستیکی که در حوزه های فرابنگاهی (فراسازمانی) قرار گیرد، لجستیک کلان است. لجستیک کلان بر روی مسائل کلان لجستیک، از جمله لجستیک بین الملل و لجستیک تجاری تمرکز می کند.

لجستیک تجاری را می توان فونداسیون تجاری هر کشوری دانست. این نوع از لجستیک به فرآیند های تجاری ضروری اختصاص می یابد؛ از فرآیند هایی همچون انبارداری، تبادلات مرزی و امور گمرکی گرفته تا فرآیند هایی مثل روش های توزیع درون کشوری و بین المللی.

توانایی تجارت تاجران و بازرگانان یک کشور به گستردگی و کارایی سیستم های لجستیک تجاری آن کشور بستگی دارد و در حقیقت همین امر است که بخشش اعظمی از قدرت تجاری بین المللی یک کشور را تعریف می داند.
حوزه های اصلی لجستیک تجاری را زیرساخت هایی همچون انبار های کلان، جاده ها، بندر ها، فرودگاه ها، خطوط راه آهن، سیستم نقلیه کالاهای مختلف و خدماتی مانند سیستم توزیع بین المللی، درون کشوری و درون شهری تشکیل می دهند.

2. لجستیک خرد

هر فرآیند لجستیکی که به فعالیت های درون بنگاهی و بین بنگاهی بپردازد، در مجموعه لجستیک خرد قرار می گیرد. اهمیت لجستیک خرد بسیار قابل توجه است. به طوری که در صورت عدم وجود این سیستم، هیچ نوع تولیدی نمی تواند صورت گرفته و به دست مصرف کنندگان هیچ نوع کالایی رسیده نمی شود و چرخ اقتصاد خرد یک کشور، بدون وجود این سیستم، نمی تواند بچرخد. این نوع از لجستیک، به فعالیت های بین شرکت ها و کارخانه ها محدود می شود.

3. لجستیک مقدم

کار این نوع از لجستیک خرد، تامین مواد مورد نیاز کارخانه از منابع بیرونی و حمل و نقل این مواد تا کارخانه می باشد. به لجستیک مقدم، لجستیک تدارکات نیز گفته می شود.

4. لجستیک درونی

تمرکز لجستیک دورنی بر فعالیت های تولید، از لحظه ورود مواد اولیه به کارخانه تا مراحل تولید و سپس خروج محصول نهایی از کارخانه می باشد. پردازش، نظارت و مدیریت تمامی فعالیت های فیزیکی و اطلاعاتی مواد اولیه و محصول، بر عهده این سیستم می باشد.

5. لجستیک تالی (بیرونی)

این نوع از لجستیک به فرآیند توزیع و حمل و نقل کالا از مرحله ی خروج از کارخانه تا مرحله ی رسیدن به دست مصرف کننده اختصاص دارد.

6. لجستیک معکوس (Reverse Logistics)

لجستیک معکوس یا همان Reverse Logistics به حمل و نقل کالا از دست مصرف کننده تا مرحله ی بازگشت به کارخانه اختصاص می یابد. در این نوع از لجستیک، کالاهایی که باید از مقصد پس گفته شده و دوباره به مبدا بازگردد، مسیر خود را طی می کنند. این سیستم برای بازگشت و مرجوع شدن کالا به دلایل مختلف اعم از معیوبی محصول و از کار افتادن آن می باشد. فرآیند برنامه ریزی، عملیاتی و نظارت بر جا به جایی کالا از دست متری تا انبار کارخانه به عهده ی این سیستم می باشد.

7. لجستیک سبز (Green Logistics)

لجستیک سبز با توجه بر آلودگی هایی که صنایع مختلف و مخصوصا صنعت حمل و نقل به محیط زیست وارد می کند، تمرکز خود را بر پیاده سازی این سیستم بر پایه آسیب رسانی کمتر به محیط زیست گذاشته است. برای مثال، کمپانی های سبز همگی از لجستیک سبز استفاده می کنند. در این نوع لجستیک از وسائل نقلیه که آسیب کمتری به طبیعت وارد می کند، مثل هواپیما و یا خودرو های هیبریدی یا برقی، استفاده می شود. همچنین بهینه سازی راه ها و استفاده نکردن از وسائل نقلیه دودزا (مثل ماشین های دیزل) در این نوع از لجستیک بسیار مهم است.

8. لجستیک کسب و کار (Business Logistics)

لجستیک کسب و کار به زمانی مربوط می شود که مشتری کالایی را از یک فروشگاه آنلاین یا سنتی خریداری کند و شامل رساندن کالا، به درست ترین شکل ممکن به مشتری است. لجستیک کسب و کار تلاش می کند کالا را در زمان وعده داده شده و با مشخصات و تعداد دقیقش، و همچنین به بهترین و بهینه ترین روش ممکن به دست مشتری برساند

9. لجستیک نظامی (Military Logistics)

لجستیک نظامی یکی از مهم ترین مسائلی است که رهبران و سران یک کشور به آن توجه دارند. یک ارتش بدون لجستیک نظامی هیچ قدرتی ندارد. در این نوع از لجستیک، افسران و سران نظامی، وظیفه ی طراحی سیستم لجستیکی پویایی را بر عهده دارند تا بتوانند منابع مورد نیاز بخش نظامی را تامین و به محل های مورد نظر منتقل کنند به گونه ای که بیشتری بازدهی از این عمل حاصل شود. بسیاری از شکست های نظامی مهم تاریخ، مدیون عدم طراحی درست سیستم لجستیک نظامی بوده است.

لجستیک با حمل و نقل دارای تفاوت‌هایی است که ما در مقاله‌ی ” تفاوت لجستیک و حمل و نقل ” این تفاوت‌ها را بیان نموده‌ایم.

10. لجستیک توزیع (Distribution Logistics)

وظیفه حفظ تعادل میان تعداد، زمان و مکان عرضه کالا از سوی تولیدکننده و تقاضای آن از سوی مصرف کننده به عهده لجستیک توزیع می باشد. هنگامی که محصول از خط تولید خارج شده و در انبار قرار می گیرد، از زمان ثبت سفارش توسط مشتری و پردازش اطلاعات سفارش در سیستم انبارداری تا حمل و تحویل کالا سفارش داده شده به مصرف کننده، وظیفه ی فعالیت های فیزیکی و اطلاعاتی آن به عهده لجستیک توزیع است.

11. لجستیک تولید (Production Logistics)

این نوع از انواع لجستیک، بر روی تامین مواد مورد نیاز کارخانه برای تولید، به شکلی بهینه شده تمرکز دارد. در این نوع از لجستیک، باید بهترین طرح برای تامین به موقع مواد اولیه با کیفیت مناسب دستگاه های مختلف برنامه ریزی شود تا مجموعه ی دستگاه هایی که وظیفه تولید یک محصول را بر عهده دارند، در بهینه ترین زمان ممکن، بهترین محصول را بتوانند ارائه دهند. خروجی لجستیک تولید، بهترین محصول در بهترین زمان و بیشترین تعداد ممکنه طبق استاندارد های کارخانه است.

12. لجستیک اضطراری (Emergency Logistics)

این لجستیک برای شرایطی است که در هرکدام از فرآیند های لجستیک عادی، به دلایل مختلف تاخیری اتفاق می افتد و سازمان نیاز به تسریع فرآیند های تامین، تولید و توزیع کالا را دارد. لجستیک اضطراری، بیشتر در شرکت های صنعت حمل و نقل و یا زنجیره تامین کاربرد دارد. در شرایطی مانند آن چه که ذکر شد، معمولا سازمان های دولتی و سازمان های حمایتی، در حد ظرفیت خود سعی در کمک رسانی به تسریع این سیستم می کنند.

13. لجستیک عرضی (Cross-docking)

این نوع از لجستیک برای سرعت بخشیدن و کاهش هزینه جابجایی بسته راهی کارامد است، که بجای نگهداری و ذخیره کالا در انبار مستقیما پس از دریافت به مقصد بعدی یا نهایی ارسال میشود که این روش برای محصولاتی مثل مواد غذایی، کالاهای فساد شدنی نظیر دارو و کالاهایی با تقاضا بالا مناسب است.
از محدودیت های این روش میتوان به نیاز به هماهنگی بالا بین تأمین‌کنندگان، حمل‌کنندگان و توزیع‌کنندگان دارد و برای کالاهایی با ویژگی خاص است و همچنین به هزینه بالایی برای راه اندازی تجهیزات و فناوری های لجستیک عرضی نیاز است.

مزایای لجستیک

استفاده از سیستم لجستیک و زنجیره تامین، مزایای زیر را به دنبال خواهد داشت:

• افزایش بهره وری
• کوتاه شدن زمان ارسال کالا و خدمات
• افزایش سود نهایی سازمان
• رعایت حقوق مشتری به بهترین وجه ممکن
• کاهش موجودی اضافی کالا در انبار و افزایش پویایی سیستم
• بهبود ارائه خدمات به مشتری
• قابل اندازه گیری شدن کیفیت کار سازمان
• اندازه گیری موجودی انبار به شکل دقیق و روزانه
• به وجود آمدن فرصت خرید عمده کالای خام و کاهش هزینه های خرید
• وجود یک مزیت رقابتی نسبت به شرکت های سنتی
• ایجاد تعامل بهتر با تامین کنندگان و خرده فروشان

لجستیک در کسب و کار

در یک بیان ساده و مفید، لجستیک کسب و کار به زمانی که یک مشتری ثبت سفارشی چه به صورت آنلاین و چه به صورت آفلاین (روش های سنتی) انجام می دهد.

چرخه تامین کالا از پردازه مفهوم زیر است:
“تحویل کالای درست در زمان، مکان، قیمت و تعداد درست به دست مشتری درست”
بر اساس این تعریف، اهمیتی ندارد که یک شرکت تولیدکننده، از چه سیستم لجستیکی استفاده می کند یا  این که سیستم لجستیک شرکت، درون سازمانی است یا برون سپاری شده است. زیرا برای مشتری مهم نیست که محصول از چه راهی به دستش رسیده است، برای او خود محصول، زمان، مکان، تعداد و قیمت آن مهم است. پس باید در بهینه ترین حالت ممکن، کالا را به دست مصرف کنندگان رساند.

لجستیک هوشمند دارای مزایایی است که ما در مقاله ” مزایای لجستیک هوشمند ” این مزایا را بیان نموده‌ایم.

نرم افزارهای لجستیک چیست؟

گذر انسان به دورانی که به آن عصر اطلاعات و ارتباطات می گوییم و همچنین پیشرفت تکنولوژی در زمینه نرم افزار ها به پدیدار شدن نرم افزار های مخصوص مدیریت فرآیند های مختلف کسب و کار منجر شده است. یکی از نرم افزارهایی که در این زمینه برای کسب و کارها از اهمیت ویژه ای برخوردار است، نرم افزارهای مخصوص سیستم لجستیک است.

مهم ترین کاربرد های این سیستم های نرم افزاری به شرح زیر می‌باشد:

• ثبت و کنترل اطلاعات مواد تامین شده و قابل تامین
• محصولات تولید شده
• انبار کردن
• حمل و نقل محصولات

همچنین بعضی از این سیستم های نرم افزاری لجستیک، قابلیت اتصال به دستگاه های مختلف تولید و یا اندازه گیری کالا را دارند و بر اساس اطلاعاتی که از این دستگاهها به دست می آورند، تا حدی به شکل اتوماتیک فرآیند های لازم را انجام می دهند. برای مثال، وصل شدن سیستم حمل و نقل به ترازوهای دیجیتال و یا باسکول ها، سبب می شود که وزن کالای اعلام شده در مراحل مختلف طی شدن مسیر کالا در سیستم لجستیک چک شود تا از بروز خطای انسانی جلوگیری شده باشد.

سخن پایانی

طراحی سیستم های لجستیک برای تمامی کسب کار های تولیدی و برای زنجیره های تامین، امری ضروری است و از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است چرا که در نبود این سیستم ها، عملا اجرای فرآیندهای تامین، تولید، انبار و حمل و نقل و تحویل کالا از تامین کننده تا تولیدکننده و مصرف کننده یا مشتری، غیرممکن خواهد بود. سیستم های لجستیک را در دسته بندی های مختلفی میتوان قرار داد که در این مقاله، اول دسته بندی بر اساس فاکتور های اقتصاد خرد و کلان و سپس دسته بندی بر اساس فاکتورهای نوع عملیات انجام شده را بررسی کردیم و در هر کدام، انواع لجستیک را توضیح دادیم. به طور کل، تعریف لجستیک را می توان تحویل کالای درست در زمان، مکان، قیمت و تعداد درست به دست مشتری درست بیان کرد.

سوالات متداول

اشتراک گذاری در:

1

[ratemypost]