شناخت روش های مرسوم برای لجستیک و انواع آن، برای هر مدیر کسب و کاری لازم است. چرا که تعریف لجستیک چیست و طراحی هوشمندانه آن برای هر بیزنس، قدمی حیاتی و بسیار مهم محسوب می شود. پیش از آن که به سراغ معرفی انواع لجستیک برویم، بیایید تعریفی مشخص از لجستیک را تعیین کنیم تا افرادی که با مفهوم آن آشنایی ندارند، بتوانند در قدم اول، این فرآیند واجب برای هر بیزنس را بشناسند و سپس به تعریف انواع لجستیک و کاربرد و جزئیات آن بپردازیم.

لجستیک چیست ؟

یکی از اولین تعاریف این عبارت در فرهنگ لغات، ممکن است تمام جنبه های لجستیک به معنای امروزی را پوشش ندهد:
“لجستیک بخشی از علوم نظامی است که به حمل و نقل افراد و تجهیزات ارتش اختصاص دارد”
در اصل لجستیک و توجه به استاندارها و الزامات آن از نیاز و توسعه صنایع نظامی ایجاد و در نهایت امروزه یک صنعت مستقل با استانداردهای مشخص می باشد.

جمله ی بالا را می توان تنها تعریف لجستیک چیست نظامی که یکی از انواع لجستیک است دانست. لذا تعریف کلی لجستیک را می توان به این شکل بیان کرد که در هر بیزنسی، فرآیند برنامه ریزی، عملیاتی و نظارتی است که بر روی خدمات حمل و نقل و نگه داری محصولات، از مرحله تامین تا مرحله ی تحویل به مصرف کننده، انجام می شود و هدف اصلی آن، بهینه سازی فرآیند تامین نیاز مشتری توسط توزیع کننده می باشد را لجستیک می گویند.
“لجستیک را می توان یک فرآیند مدیریتی در نظر گرفت که وظیفه آن، تعریف و طراحی روش های تامین منابع مورد نیاز تولید، سیستم انبارداری و توزیع و ارسال محصولات به مصرف کنندگان می باشد.”

به عبارتی دیگر، نقش مدیریت لجستیک در شناسایی و ارزیابی تولیدکنندگان و تامین کنندگان احتمالی و تعیین میزان تاثیرات آن ها بر تولید و بهینه سازی راه های دسترسی به آن ها است.

سه فاکتور اساسی لجستیک را می توان به صورت زیر تعریف کرد:
1.صرفه جویی در هزینه های تامین، انبارداری و توزیع.
2. تامین نیاز های مشتری به بهترین روش ممکن و کسب رضایت آن ها به شکلی که به افزایش فروش منجر شود.
3. استفاده از روش هایی که نسبت به رقبا بتواند به شرکت مزیت رقابتی در سیستم تامین، انبارداری و توزیع بدهد.

مقاله پیشنهادی: مشاوره لجستیک و اهمیت آن در صنعت

عملیات اصلی لجستیک

عملیات اصلی لجستیک را می‌توان در فرآیند های تامین، حمل ‌و نقل، انبارداری، مدیریت موجودی، مدیریت سفارش‌ها، بسته‌بندی، سامانه‌های اطلاعاتی، خدمات مشتریان و لجستیک معکوس دانست. همچنین مدیریت زنجیره تامین، تمامی این فعالیت‌ها از قدم اول (تامین‌کنندگان اولیه) تا قدم آخر (مصرف‌کنندگان نهایی) را در بر دارد.

تاریخچه تغییرات لجستیک

پروسه اصلی تغییرات مفهوم لجستیک از قرن 20 میلادی شروع شد. با سرعت گرفتن پیشرفت های صنعتی، نیاز کارخانه ها و شرکت های تامین کننده و به دنبال آن، نیاز تولیدکنندگان دچار تغییرات بسیاری شد. اکتشافات بسیاری که در این قرن در زمینه حمل و نیز در زمینه تولید مواد صورت گرفت، دلایل اصلی این تغییرات بودند.

این پیشرفت و تغییرات در صنایع مختلف، نیاز به لجستیک حرفه ای و تخصصی داشت و در پاسخ به این نیاز، متخصصین لجستیک پدیدار شدند که از بین آن ها می توان مدیران لجستیک زنجیره تامین را نام برد که سیستم های لجستیک بسیار پیچیده و گسترده زنجیره های تامین را، طراحی و عملیاتی می کنند.
همچنین با شروع قرن 21 و شدت گرفتن بیش از پیش سرعت پیشرفت تکنولوژی، نرم افزار های مدیریت لجستیک و شرکت های متخصص در این زمینه شکل گرفتند که تولیدکنندگان و شرکت ها، با توجه به ساختار هزینه هایی که دارند می توانند در صورت لزوم، سیستم لجستیک خود را بیرونی سازی کرده و آن را به یکی از شرکت های متخصص در این زمینه بسپارند.

در مقاله تاریخچه حمل و نقل در جهان ، اکتشافات مهمی که در قرون معاصر در این حوزه رخ داده است را به همراه تاریخچه ای جامع از حمل و نقل توضیح داده ایم.

انواع لجستیک

با توجه به تعاریف حوزه های اقتصاد کلان و اقتصاد خرد، لجستیک را به طور کلی به دو دسته ی لجستیک کلان و لجستیک خرد تقسیم می کنند که به تناسب اسم شان در حوزه های اقتصادی ذکر شده قرار می گیرند.

لجستیک کلان

به طور کلی، هر فرآیند لجستیکی که در حوزه های فرابنگاهی (فراسازمانی) قرار گیرد، لجستیک کلان است. از انواع لجستیک کلان می توان به لجستیک بین المللی و لجستیک تجاری اشاره کرد. لجستیک تجاری را می توان فونداسیون تجاری هر کشوری دانست. این نوع از لجستیک به فرآیند های تجاری ضروری از فرآیند هایی همچون انبارداری، تبادلات مرزی و امور گمرکی تا فرآیند هایی مثل روش های توزیع درون کشوری و بین المللی اختصاص می یابد.

توانایی تجارت تاجران و بازرگانان یک کشور به گستردگی و کارایی سیستم های لجستیک تجاری آن کشور بستگی دارد و در حقیقت همین امر است که بخشش اعظمی از قدرت تجاری بین المللی یک کشور را تعریف می داند.
حوزه های اصلی لجستیک تجاری را زیرساخت هایی همچون انبار های کلان، جاده ها، بندر ها، فرودگاه ها، خطوط راه آهن، سیستم نقلیه کالاهای مختلف و خدماتی مانند سیستم توزیع بین المللی، درون کشوری و درون شهری تشکیل می دهند.

لجستیک خرد

هر فرآیند لجستیکی که به فعالیت های درون بنگاهی و بین بنگاهی بپردازد، در مجموعه لجستیک خرد قرار می گیرد. این نوع از لجستیک، به فعالیت های بین شرکت ها و کارخانه ها محدود می شود که خود به چهار بخش اصلی تقسیم می شود:
1.  لجستیک مقدم
2. لجستیک درونی
3. لجستیک تالی (بیرون کارخانه ای)
4. لجستیک معکوس

اهمیت لجستیک خرد نیز قابل توجه است. به طوری که در صورت عدم وجود این سیستم، هیچ نوع تولیدی نمی تواند صورت گرفته و به دست مصرف کنندگان هیچ نوع کالایی رسیده نمی شود و چرخ اقتصاد خرد یک کشور، بدون وجود این سیستم، نمی تواند بچرخد.

لجستیک مقدم

کار این نوع از لجستیک خرد، تامین مواد مورد نیاز کارخانه از منابع بیرونی و حمل و نقل این مواد تا کارخانه می باشد. به لجستیک مقدم، لجستیک تدارکات نیز گفته می شود.

لجستیک درونی

تمرکز لجستیک دورنی بر فعالیت های تولید، از لحظه ورود مواد اولیه به کارخانه تا مراحل تولید و سپس خروج محصول نهایی از کارخانه می باشد. پردازش، نظارت و مدیریت تمامی فعالیت های فیزیکی و اطلاعاتی مواد اولیه و محصول، بر عهده این سیستم می باشد.

لجستیک تالی (بیرونی)

این نوع از لجستیک به فرآیند توزیع و حمل و نقل کالا از مرحله ی خروج از کارخانه تا مرحله ی رسیدن به دست مصرف کننده اختصاص دارد.

لجستیک معکوس

لجستیک معکوس به حمل و نقل کالا از دست مصرف کننده تا مرحله ی بازگشت به کارخانه اختصاص می یابد. در این نوع از لجستیک، کالاهایی که باید از مقصد پس گفته شده و دوباره به مبدا بازگردد، مسیر خود را طی می¬کنند. این سیستم برای بازگشت و مرجوع شدن کالا به دلایل مختلف اعم از معیوبی محصول و از کار افتادن آن می باشد. فرآیند برنامه ریزی، عملیاتی و نظارت بر جابه¬جایی کالا از دست متری تا انبار کارخانه به عهده ی اسن سیستم می باشد.

تقسیم بندی دیگر سیستم های لجستیک

دسته بندی دیگری برای سیستم های لجستیک وجود دارد که آن ها را از نظر خدمات ارائه شده به مشتریان ارزیابی می کند.

این تقسیم بندی شامل موارد زیر می باشد:

1. لجستیک سبز
2.  لجستیک نظامی
3. لجستیک توزیع
4. لجستیک تولید
5. لجستیک اضطراری

*لجستیک معکوس نیز در این دسته بندی می تواند جای بگیرد.

لجستیک سبز

لجستیک سبز با توجه بر آلودگی هایی که صنایع مختلف و مخصوصا صنعت حمل و نقل به محیط زیست وارد می کند، تمرکز خود را بر پیاده سازی این سیستم بر پایه آسیب رسانی کمتر به محیط زیست گذاشته است. برای مثال، کمپانی های سبز همگی از لجستیک سبز استفاده می کنند. در این نوع لجستیک از وسائل نقلیه که آسیب کمتری به طبیعت وارد می کند، مثل هواپیما و یا خودرو های هیبریدی یا برقی، استفاده می شود. همچنین بهینه سازی راه ها و استفاده نکردن از وسائل نقلیه دودزا (مثل ماشین های دیزل) در این نوع از لجستیک بسیار مهم است.

لجستیک نظامی

لجستیک نظامی یکی از مهم ترین مسائلی است که رهبران و سران یک کشور به آن توجه دارند. یک ارتش بدون لجستیک نظامی هیچ قدرتی ندارد. در این نوع از لجستیک، افسران و سران نظامی، وظیفه ی طراحی سیستم لجستیکی پویایی را بر عهده دارند تا بتوانند منابع مورد نیاز بخش نظامی را تامین و به محل های مورد نظر منتقل کنند به گونه ای که بیشتری بازدهی از این عمل حاصل شود. بسیاری از شکست های نظامی مهم تاریخ، مدیون عدم طراحی درست سیستم لجستیک نظامی بوده است.

لجستیک با حمل و نقل دارای تفاوت‌هایی است که ما در مقاله‌ی ” تفاوت لجستیک و حمل و نقل ” این تفاوت‌ها را بیان نموده‌ایم.

لجستیک توزیع

وظیفه حفظ تعادل میان تعداد، زمان و مکان عرضه کالا از سوی تولیدکننده و تقاضای آن از سوی مصرف کننده به عهده لجستیک توزیع می باشد. هنگامی که محصول از خط تولید خارج شده و در انبار قرار می گیرد، از زمان ثبت سفارش توسط مشتری و پردازش اطلاعات سفارش در سیستم انبارداری تا حمل و تحویل کالا سفارش داده شده به مصرف کننده، وظیفه ی فعالیت های فیزیکی و اطلاعاتی آن به عهده لجستیک توزیع است.

لجستیک تولید

این نوع از انواع لجستیک، بر روی تامین مواد مورد نیاز کارخانه برای تولید، به شکلی بهینه شده تمرکز دارد. در این نوع از لجستیک، باید بهترین طرح برای تامین به موقع مواد اولیه با کیفیت مناسب دستگاه های مختلف برنامه ریزی شود تا مجموعه ی دستگاه هایی که وظیفه تولید یک محصول را بر عهده دارند، در بهینه ترین زمان ممکن، بهترین محصول را بتوانند ارائه دهند. خروجی لجستیک تولید، بهترین محصول در بهترین زمان و بیشترین تعداد ممکنه طبق استاندارد های کارخانه است.

لجستیک اضطراری

این لجستیک برای شرایطی است که در هرکدام از فرآیند های لجستیک عادی، به دلایل مختلف تاخیری اتفاق می افتد و سازمان نیاز به تسریع فرآیند های تامین، تولید و توزیع کالا را دارد. لجستیک اضطراری، بیشتر در شرکت های صنعت حمل و نقل و یا زنجیره تامین کاربرد دارد. در شرایطی مانند آن چه که ذکر شد، معمولا سازمان های دولتی و سازمان های حمایتی، در حد ظرفیت خود سعی در کمک رسانی به تسریع این سیستم می کنند.

لجستیک در کسب و کار

در یک بیان ساده و مفید، لجستیک کسب و کار به زمانی که یک مشتری ثبت سفارشی چه به صورت آنلاین و چه به صورت آفلاین (روش های سنتی) انجام می دهد.

چرخه تامین کالا از پردازه مفهوم زیر است:
“تحویل کالای درست در زمان، مکان، قیمت و تعداد درست به دست مشتری درست”
بر اساس این تعریف، اهمیتی ندارد که یک شرکت تولیدکننده، از چه سیستم لجستیکی استفاده می کند یا  این که سیستم لجستیک شرکت، درون سازمانی است یا برون سپاری شده است. زیرا برای مشتری مهم نیست که محصول از چه راهی به دستش رسیده است، برای او خود محصول، زمان، مکان، تعداد و قیمت آن مهم است. پس باید در بهینه ترین حالت ممکن، کالا را به دست مصرف کنندگان رساند.

لجستیک هوشمند دارای مزایایی است که ما در مقاله ” مزایای لجستیک هوشمند ” این مزایا را بیان نموده‌ایم.

نرم افزارهای لجستیک چیست ؟

گذر انسان به دورانی که به آن عصر اطلاعات و ارتباطات می گوییم و همچنین پیشرفت تکنولوژی در زمینه نرم افزار ها به پدیدار شدن نرم افزار های مخصوص مدیریت فرآیند های مختلف کسب و کار منجر شده است. یکی از نرم افزارهایی که در این زمینه برای کسب و کارها از اهمیت ویژه ای برخوردار است، نرم افزارهای مخصوص سیستم لجستیک است.

مهم ترین کاربرد های این سیستم های نرم افزاری به شرح زیر می‌باشد:

• ثبت و کنترل اطلاعات مواد تامین شده و قابل تامین
• محصولات تولید شده
• انبار کردن
• حمل و نقل محصولات

همچنین بعضی از این سیستم های نرم افزاری لجستیک، قابلیت اتصال به دستگاه های مختلف تولید و یا اندازه گیری کالا را دارند و بر اساس اطلاعاتی که از این دستگاهها به دست می آورند، تا حدی به شکل اتوماتیک فرآیند های لازم را انجام می دهند. برای مثال، وصل شدن سیستم حمل و نقل به ترازوهای دیجیتال و یا باسکول ها، سبب می شود که وزن کالای اعلام شده در مراحل مختلف طی شدن مسیر کالا در سیستم لجستیک چک شود تا از بروز خطای انسانی جلوگیری شده باشد.

جمع بندی

طراحی سیستم های لجستیک برای تمامی کسب کار های تولیدی و برای زنجیره های تامین، امری ضروری است و از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است چرا که در نبود این سیستم ها، عملا اجرای فرآیندهای تامین، تولید، انبار و حمل و نقل و تحویل کالا از تامین کننده تا تولیدکننده و مصرف کننده یا مشتری، غیرممکن خواهد بود. سیستم های لجستیک را در دسته بندی های مختلفی میتوان قرار داد که در این مقاله، اول دسته بندی بر اساس فاکتور های اقتصاد خرد و کلان و سپس دسته بندی بر اساس فاکتورهای نوع عملیات انجام شده را بررسی کردیم و در هر کدام، انواع لجستیک را توضیح دادیم. به طور کل، تعریف لجستیک را می توان تحویل کالای درست در زمان، مکان، قیمت و تعداد درست به دست مشتری درست بیان کرد.

سوالات متداول

اشتراک گذاری در:

1

[ratemypost]